Signalen van overbelasting bij mantelzorgers

Mantelzorg is waardevol, maar ook intensief. Veel mantelzorgers combineren hun zorgtaken met werk, gezin en andere verplichtingen. Wanneer de balans tussen draagkracht en draaglast langdurig verstoord raakt, ligt overbelasting op de loer. Maar hoe herken je de signalen van overbelasting? En belangrijker nog: wat kun je eraan doen?  

Wat is overbelasting?  

Overbelasting ontstaat wanneer de draaglast – de hoeveelheid zorg en verantwoordelijkheden – groter wordt dan de draagkracht – wat iemand aankan. Dit kan leiden tot fysieke, psychische en sociale klachten. Volgens onderzoek voelt ongeveer 1 op de 10 mantelzorgers zich zwaar belast of zelfs overbelast  

Signalen van overbelasting 

Overbelasting uit zich op verschillende manieren. De signalen zijn vaak subtiel en sluipen er langzaam in. Ze kunnen worden onderverdeeld in drie categorieën: 

1. Lichamelijke signalen 

• Aanhoudende vermoeidheid 

• Hoofdpijn, rug- of nekklachten 

• Slaapproblemen 

• Verhoogde bloeddruk of hartkloppingen 

• Verminderde eetlust of juist overeten 

2. Psychische signalen 

• Prikkelbaarheid of emotionele uitputting 

• Schuldgevoelens of schaamte 

• Lusteloosheid of depressieve gevoelens 

• Vergeetachtigheid of concentratieproblemen 

• Piekeren of angstklachten 

3. Gedragsveranderingen 

• Terugtrekken uit sociale contacten 

• Meer roken, drinken of gebruik van kalmerende middelen 

• Chaotisch of rusteloos gedrag 

• Verwaarlozing van eigen uiterlijk of huishouden 

Wat kun je doen bij (dreigende) overbelasting? 

1. Herken en erken 

De eerste stap is bewustwording. Veel mantelzorgers herkennen hun eigen grenzen pas als het te laat is. Door signalen serieus te nemen en te erkennen dat het zwaar is, ontstaat ruimte voor verandering. 

2. Praat erover 

Een goed gesprek met een huisarts, mantelzorgconsulent of iemand uit de omgeving kan al veel lucht geven. Erkenning en begrip zijn essentieel. Ook het delen van ervaringen met andere mantelzorgers kan steun bieden. 

3. Versterk de draagkracht 

• Zorg voor voldoende rust, beweging en ontspanning 

• Blijf leuke dingen doen, hoe klein ook 

• Leer meer over de ziekte of beperking van de zorgvrager om beter met situaties om te gaan 

4. Verminder de draaglast 

• Maak gebruik van respijtzorg of logeeropvang 

• Vraag hulp aan familie, vrienden of buren 

• Zet hulpmiddelen in die de zorg verlichten 

• Maak duidelijke afspraken met werkgevers over werktijden en flexibiliteit 

5. Zoek professionele ondersteuning 

Er zijn in Nederland veel organisaties die ondersteuning bieden, zoals: 

• MantelzorgNL – landelijke informatie en advieslijn 

• Gemeentelijke steunpunten mantelzorg – voor praktische hulp en begeleiding 

• Zorgorganisaties – bieden vaak respijtzorg of dagopvang aan 

Mantelzorg is onmisbaar, maar mag nooit ten koste gaan van de mantelzorger zelf. Door signalen van overbelasting tijdig te herkennen en hulp te zoeken, blijft de zorg vol te houden. Op Voorzorg willen we mantelzorgers niet alleen informeren, maar ook inspireren om goed voor zichzelf te zorgen. 

Zorg voor een ander begint bij zorgen voor jezelf.

Kan jij als mantelzorger de hulp vanuit de Wmo goed gebruiken?

Ook wanneer je denkt dat jouw naasten geen recht heeft op zorg vanuit de Wmo, kan het zijn dat er na aanvraag uitkomt dat jouw familielid of kennis recht heeft op wat hulp bij de dagelijkse zaken. Zoals hulp bij het boodschappen doen, schoonmaken of je administratie. Wil jij meer ruimte hebben voor jezelf? Lees hier dan hoe de Wmo jou en jouw naaste kunnen helpen.